Αρχάγγελος Μιχαήλ

Η Προσευχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

“ Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου
Πνεύμα αργίας, περιεργείας,φιλαρχίας και αργολογίας μη μοι δως.
Πνεύμα δε σωφροσύνης ,ταπεινοφρσύνης ,υπομονής και αγάπης χάρισαί μοι τω σω δούλω.
Ναι ,Κύριε Βασιλεύ ,δώρισαί μοι του οράν τα εμά σφάλματα και μη κατακρίνειν τον αδελφό μου, ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων .Αμήν »

Η προσευχή αυτή δίκαια χαρακτηρίζεται ως προσευχή της Μεγάλης Σαρακοστής αφού επαναλαμβάνεται περίπου πεντακόσιες φορές στις ακολουθίες αυτής της περιόδου.Ποιητής αυτής της τόσο κατανυκτικής ευχής είναι ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος « ο άνθρωπος κατά το σώμα και άγγελος κατά το πνεύμα»
Η Σαρακοστή είναι μια πνευματική πρόκληση,η οποία απαιτεί απόφαση,πρόγραμμα και συνεχή προσπάθεια για ανάνηψη,εγρήγορση,συντριβή, μετάνοια και συνεχή επικοινωνία με τον Θεό Πατέρα.
Το στάδιο των αρετών άνοιξε και ο καθένας μας καλείται να παλέψει.Να παλαίψει ώστε να νικήσει τα πάθη του και να αποκτήσει και να καλλιεργήσει τις θεοφιλείς αρετές κάτι το οποίο μπορεί να καταφέρει μόνο με τη Θεία Χάρη.
Η ευχή του Οσίου Εφραίμ γεμάτη συντριβή ,πόνο και οδύνη εκφράζει ακριβώς αυτον τον αγώνα .Παρακαλούμε τον Κύριο να μας απαλλάξει από όλα τα ψυχοφθόρα πάθη μας και να μας χαρίσει τις ευλογημένες αρετές της σωφροσύνης ,ταπεινοφροσύνης της υπομονής και της αγάπης.Παρότι η ευχή αυτή είναι τόσο σύντομη εντούτοις είναι πλήρης πνευματκής δυνάμεως και βάθους θεολογικού.Αποτελεί σύνοψη του βιώματος της μετανοίας.
Η ψυχή προσεύχεται και αυτή η επικοινωνία με τον Θεό , με τον Πατέρα την αγιάζει και τη φωτίζει.Προσπίπτει συντετριμμένη και με ταπείνωση δέεται προς τον Κύριο για τη σωτηρία της.Άλλωστε αυτός είναι και ο σκοπός του ανθρώπου ,ο αγιασμός του.» Άγιοι γίνεσθε ,ότι εγώ άγιος ειμί» ( 1 Πετρ.1,16)Ο αγιασμός αυτός όμως δεν είναι κάτι το οποίο επιτυγχάνεται ακούραστα ,απαιτεί αγώνα ακατάπαυστο,απαιτεί ,προσωπική και εσωτερική άσκηση.

Η ερμηνεία

«Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου» ,έτσι προσφωνώ τον Θεό .Αυτός κυριαρχεί στη ζωή μου ,Αυτός δεσπόζει πάνω μου.Ο Κύριος μου ορίζει ,από Αυτόν όλα προέρχονται ,όλα μου έχουν δοθεί και σ’Αυτόν όλα καταλήγουν.Χωρίς τον Κύριό μου τίποτε δεν μπορώ να κάνω,ακόμη και τα καλά που έχω από Αυτόν έρχονται,τίποτε δεν έχω αποκτήσει μόνος μου και για τίποτε δεν μπορώ να περηφανευτώ .Ακόμη και η επιθυμία μου να αγωνιστώ τον καλό αγώνα της προσευχής και της άσκησης από τον Θεό μου δόθηκε.

«Πνεύμα αργίας μη μοι δως» Αργία σημαίνει απραξία ,έλλειψη διάθεσης για εργασία,ραθυμία ,τεμπελιά.Η αργία είναι οκνηρία και παθητικότητα ,η οποία δηλητηριάζει κάθε πνευματική δραστηριότητα.
Ο Άγ.Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει:»Όταν ο άνθρωπος είναι αργός και το κακό να μή πράττει ,μόνο ότι μένει αργός αυτό είναι κακό.Όλα καταστρέφονται με την αργία.Διότι και το νερό όταν μένει στάσιμο βρωμίζει»Η αργία είναι έδαφος πρόσφορο για κακούς και ρυπαρούς λογισμούς.Στην καρδιά του αργόσχολου θα έρθουν να κατοικήσουν η γαστριμαργία, η λαιμαργία ,η πορνεία,η οργή η λύπη το σκοτάδι και άλλα κακά.Ο Απ.Παύλος λέει ότι ο αργός άνθρωπος δεν είναι άξιος ούτε να τρώγει.Οι άγιοι του Θεού προσπαθούσαν να εφαρμόζουν το :» σώμα έργασαι ίνα τραφής, ψυχή νήφε ίνα σωθής»

«Πνεύμα περιεργείας μη μοι δώς» Η περιέργεια αποτελεί πάθος ,συγκαταλέγεται μεταξύ των δαιμονικών παθών.Η ενασχόληση και εμπλοκή σε ασήμαντα και άχρηστα πράγματα,υποβιβάζουν τον νου στα φθαρτά και στα γήινα και όχι στα ουράνια και σε πνευματικές αναζητήσεις.Ασχολούμαι με τις ζωές των άλλων ή με πράγματα ανώφελα και ασήμαντα.Η περιέργεια με οδηγεί στην κατάκριση και στην εγκατάλειψη του εαυτού μου.Ο νούς και η καρδιά μου μολύνονται.

«Πνεύμα φιλαρχίας μη μοι δως» Η φιλαρχία είναι καρπός της κενοδοξίας.Το πνεύμα αυτό καλλιεργείται στην ψυχή από τον παιδική κιόλας ηλικία από γονείς και δασκάλους.Ο φίλαρχος κατεχόμενος από το πάθος της φιλοδοξίας αποζητά τον έπαινο,φανερώνοντας το κενό της ψυχής του και τη απουσία της Χάριτος του Θεού.Ο φίλαρχος προβάλλει το εγώ του,διψάει για εξουσία και αναγνώριση από τους άλλους,μπορεί να χρησιμοποιήσει θεμιτά και αθέμιτα μέσα προκειμένου να πετύχει το σκοπό του,επιθυμεί να υποτάσσονται όλοι οι άλλοι στο θέλημά του .Όπως έλεγε και ο Σμέμαν « Αν η ζωή μου δεν είναι προσανατολισμένη προς τον Θεό ,αν δεν σκοπεύει σε αιώνιες αξίες,αναπόφευκτα θα γίνει εγωιστική και εγωκεντρική,πράγμα που σημαίνει,ότι όλοι οι άλλοι γίνονται μέσα για τη αυτοίκανοποίησή μου»

« Πνεύμα αργολογίας μη μοι δως»Ο λόγος μπορεί να έχει και σωτήρια και καταστροφική δύναμη.Ένας λόγος μου μπορεί να σώσει ή να σκοτώσει τον αδελφό μου.Δεν σκοτώνω μόνο με τα χέρια μου αλλά και με την γλώσσα μου μπορώ να σκοτώσω.Ένας λόγος μπορεί να εμπνεύσει και άλλος να καταστρέψει.Ο λόγος είναι το περίσσευμα της καρδιά μου.Πρέπει να γνωρίζω, ότι θα κριθώ και για τα λόγια μου, όταν μάλιστα αυτά είναι μάταια,περιττά επιπόλαια,όταν με αυτά υπηρετώ τον εγωισμό μου,την περιέργεια την ζήλεια ,τον φθόνο,την συκοφαντία, το ψεύδος και την υποκρισία και όχι την αλήθεια.Τα λόγια δεν χάνονται στον αέρα μόλις ειπωθούν αντιθέτως συγκεντρώνονται όλα,παραμένουν ακέραια και σφραγίζονται για να ακουστούν την ημέρα της Κρίσεως,όταν ο Θεός θα « αποδώσει εκάστω κατά τα έργα
αυτού»Κάθε λόγος, που δεν ωφελεί τον αδελφό μου που τον ακούει, είναι λόγος αργός.Ο ίδιος ο Κύριος μας διαβεβαίωσε »παν ρήμα αργόν ,ο εάν λαλήσωσι οι άνθρωποι αποδώσουσι περί αυτού λόγον εν ημέρα κρίσεως»(Ματθ.ιβ΄36)
Οι Άγιοι απέφευγαν την πολυλογία και επεδίωκαν τη σιωπή.Ο Μ. Βασίλειος μας προτρέπει να λέμε μόνο τα αναγκαία Από την πολυλογία γεννιέται η κατάκριση ,η συκοφαντία ,η διαβολή το ψεύδος,η θρασύτητα,η φιλονικία,η αντιλογία κατά τον Άγ.Ισαάκ τον Σύρο.

«Πνεύμα σωφροσύνης χάρισαί μοι τω σω δούλω»Σωφροσύνη σημαίνει σώον φρόνημα,σοφία ,κοσμιότητα ακεραιότητα,αγνότητα,ψυχική καθαρότητα.Η απόκτηση αυτής της αρετής απαιτεί μεγάλο αγώνα και αδιάλειπτη άσκηση.Η σωφροσύνη θερμαίνει την αγάπη προς τον Θεό.Προύποθέτει πίστη στο Θεό ταπείνωση και αγάπη.Την σωφροσύνη περιφρουρεί η ευχή του Ιησού ,η προσευχή, η ενασχόληση με τα πνευματικά ,η νηστεία ,ο σωματικός κόπος ,η μνήμη του Θεού και η μνήμη του θανάτου.Όποιος επιθυμεί να φυλάξει την ψυχή του και το σώμα του καθαρό πρέπει να αποφεύγει ό,τι μπορεί να του προκαλέσει ψυχική φθορά ,θα πρέπει να φυλάξει τις αισθήσεις του,διότι οι αισθήσεις ,κυρίως τα μάτια είναι οι πύλες από τις οποίες εισέρχεται στην ψυχή ο θάνατος.
«Πνεύμα ταπεινοφροσύνης χάρισαί μοι τω σω δούλω»Ο Ιερός Χρυσόστομος αναφέρει πώς κάθε αρετή έχει ως βάση και θεμέλιο την ταπείνωση και ότι χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να σωθούμε.Ταπεινοφροσύνη είναι « η πνευματική εκείνη κατάσταση της νίκης της αλήθειας μέσα μας,κατά την οποία ο άνθρωπος γνωρίζει καλά ,έχει πλήρη επίγνωση των αδυναμιών του ,αποβάλλει κάθε «μεγάλη ιδέα για τον εαυτο του» και ό,τι καλό έργο προκύψει ,το περιτειχίζει με την αφάνεια και το αποδίδει στη Χάρη του Θεού».Η ταπεινοφροσύνη είναι θεόσδοτη αρετή που κοσμεί όσους μιμούνται τον Κύριό μας Ιησού Χριστό ,ο οποίος γεννήθηκε σε σπήλαιο ταπεινό και σταυρώθηκε για χάρη μας « εαυτόν εκένωσε,μορφήν δούλου λαβών.....και εταπείνωσεν εαυτόν γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου,θανάτου δε σταυρού.»Ο Κύριος λέει:» μάθετε απ’εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία»
Είναι δύσκολο να βάζεις τον εαυτο σου κάτω από ολους και από όλα ,να μη χάνεις την αγάπη σου για τον αδελφό σου όταν εκείνος σε εξευτελίζει,να σηκώνεις με χαρά τις συκοφαντίες. Η ταπεινοφροσύνη αποκτάται με την προσευχή,με υπακοή και δάκρυα,με υπομονή, με πίστη και αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον.Βιώνεται στα βάθη της ψυχής ,τόσο βαθιά που ορισμένες φορές παραμένει άγνωστη ακόμη και για αυτόν που την έχει,ως αόρατη θεία Σκέπη,η Χάρη του Θεού.Όποιος έχει ταπείνωση αποφεύγει τους επαίνουςκαι κάθε είδους ανγνώριση,υποχωρεί και παραχωρεί τη θέση του στους άλλους.,δεν μνησικακεί,συγχωρεί εύκολα και εύκολα δέχεται και τις δοκιμασίες και τους πειρασμούς,τις θλίψεις και τις αδικίες.Τον ταπεινό τον ακολουθεί το έλεος του Θεού ,όπως η σκιά το σώμα .
Η ταπείνωση καμμία σχέση δεν έχει με την ταπεινολογία.Ο Αγ.Μάξιμος ο Ομολογητής τονίζει¨: Ταπεινοφροσύνη είναι συνεχής προσευχή με δάκρυα και πόνο».Ο γέρων Παίσιος τόνιζε:» Η Αυτογνωσία οδηγεί στην ταπείνωση.Τι καλά είναι όταν γνωρίσουμε τον εαυτό μας.Τότε θα μας γίνει η ταπείνωση πια κατάσταση και ο Θεός θα μας καλοαποκαταστήσει με τις θείες Του δωρεές»

«Πνεύμα υπομονής χάρισαί μοι τω σω δούλω»Η υπομονή είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζονται όλες οι αρετές.Καμμία αρετή δεν μπορεί να σταθεί χωρίς την υπομονή.Ο υπομονετικός χαίρεται στους πειρασμούς ,είναι έτοιμος για υπακοή,έχει μακροθυμία και αγάπη , ευλογεί όσους τον κακολογούν,είναι ειλικρινής ,προσεκτικός,αγαπητός και ευχάριστος ,ό,τι έρθει στη ζωή του το αποδέχεται με ευγνωμοσύνη ,γιατί γνωρίζει ότι προέρχεται από τον Θεό,και πως τα παθήματά του είναι λίγα μπροστά στα παθήματα του Κυρίου.Αυτός που απέκτησε την υπομονή απέκτησε και την ελπίδα.Μακάριος όποιος την έχει.

«Πνεύμα αγάπης χάρισαί μοι τω σω δούλω»Η Αγάπη είναι θείο ιδίωμα αφού «ο Θεός αγάπη εστί διο και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ»
Η αγάπη είναι το χαρακτηριστικό του χριστιανού ,» απ’άυτό θα γνωρίζεστε όλοι ότι είστε μαθητές μου ,αν αγαπάτε ο ένας τον άλλο» ,λέει ο Κύριος μας.Η αγάπη είναι ο δημιουργός κάθε αρετής.
Αλλά για πια αγάπη μιλάμε; Για την αγάπη που δεν αποστρέφεται ποτέ κανέναν ,για αυτήν που τα σκεπάζει όλα και τα υπομένει όλα.Όποιος έχει αγάπη δεν περηφανεύεται δεν ξιπάζεται,δεν κατακρίνει κανέναν,δεν σκέφτεται με δόλο,δεν υπονομεύει τον αδελφό,δεν ζηλεύει,δεν συκοφαντεί,δεν χαίρεται με με τις θλίψεις ή τα σφάλματα του αδελφού του.΄Οποιος έχει αγάπη δεν παραβλέπει τον αδελφό του,χαίρεται στη χαρά του αδελφού του και λυπάται μαζί του στη θλίψη του,δεν επιζητεί ποτέ το συμφέρον του,δεν θυμώνει και δεν οργίζεται,δεν αδικεί.Αυτός που δεν έχει αγάπη είναι φίλος του διαβόλου,αφού είναι σύντροφος αυτών που κατηγορούν.Μακάριος και τρισμακάριος ,όποιος έχει γνωρίσει την τέλεια αγάπη για το Θεό.Και δεν μπορείς να λές πως αγαπάς τον Θεό αν δεν αγαπάς και τον άνθρωπο.Η αγάπη έχει δύο άξονες όπως ο Σταυρός του Κυρίου:ο ένας κατευθύνεται προς τον ουρανό και ο άλλος σαν ανοιχτή αγκαλιά προς τον συνάνθρωπο.

«Ναι Κύριε Βασιλεύ δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα»Ο όσιος Δωρόθεος τονίζει:» όποιος θέλει να σωθεί κοιτάει τα δικά του αμαρτήματα και δεν προσέχει τα ελαττώματα του αδελφού του και έτσι προοδεύει»
Πόσο δύσκολο είναι να κοιτάξει κανείς μέσα του αμερόληπτα και να αναγνωρίσει τη κρύβει η ψυχή του!Είναι όμως πάρα πολύ εύκολο να ασχολούμαστε με τους άλλους και να εξετάζουμε τη ζωή τους.Τα δικά μου σφάλματα τα περνώ από χοντρό κόσκινο ενώ του διπλανού μου από το πιο λεπτό κόσκινο.Αν αγωνιστώ να βλέπω και να γνωρίζω την ενοχή μου ,αν κοιτάζω βαθιά μέσα μου σαν να κοιτώ τα λάθη και την αμαρτωλότητα κάποιου τρίτου,τότε θα γίνω πιο αυστηρός με τον εαυτό μου και πιο επιεικής με τον αδελφό μου.Ο Αββάς Μωησής έλεγε:»Αν μας αφήσουν να κοιτάξουμε τις αμαρτίες μας,δεν θα έχουμε καιρό να δούμε τις αμαρτίες του διπλανού μας.Δεν είναι άραγε ανόητος αυτός ο άνθρωπος που αφήνει τον δικό του νεκρό για να παει να κλάψει τον πεθαμένο του διπλανού του»Η αυτομεμψία κάνει τον άνθρωπο να αναπαύεται σε όλα.Όποιος έχει αυτομεμψία θεωρεί τον εαυτό του άξιο κατακρίσεως ,εφόσον πιστεύει ότι τίποτε σπουδαίο και καλό δεν έχει κάνει .Είναι έτοιμος να ομολογήσει :» αμάρτησα Κύριε,ελέησον με».
Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει:»πως εκείνος που αξιώνεται να δεί τον εαυτό του,είναι ασυγκρίτως καλύτερος απ’αυτόν που αξιώνεται να δει αγγέλους.Και αυτός που κατορθώνει να γνωρίσει τον εαυτό του, είναι πολύ ανώτερος από εκείνον που ανασταίνει νεκρούς.»Όποιος αγωνίζεται να φθάσει στην αυτογνωσία και να βιώσει την αυτομεμψία αυτός θα αποκτήσει ειρήνη,αγάπη εσωτερική ανάπαυση και πληρότητα,τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος.

«Και μη κατακρίνειν τον αδελφό μου»Ο Άγ.Μάξιμος ο Ομολογητής έλεγε ότι:»οι άνθρωποι έπαψαν να κλαίνε τις αμαρτίες τους,πήραν την κρίση από το Θεό και σαν αναμάρτητοι διατυπώνουν κρίσεις ο ένας για τον άλλο και αλληλοκαταδικάζονται.Ο ουρανός εκπλήσσεται για αυτό και η γη φρίττει.Αυτοί όμως ,όντας αναίσθητοι,ούτε καν ντρέπονται.»
Το να κρίνω ή να κατακρίνω δεν είναι δική μου δουλειά,αλλά μόνον του Θεού,που γνωρίζει τα κρύφια της καρδιάς κάθε ανθρώπου.Τολμώ να πω έχω αγνή καρδιά, είμαι καθαρή από αμαρτίες άρα μπορώ να κρίνω τον αδελφό μου;
Οι λόγοι που οδηγούν στην κατάκριση είναι η υπερηφάνια ,η ζήλεια, το μίσος η μνησικακία και ο φθόνος.Η κρίση γεννιέται από ψυχή γεμάτη υπεροψία,που σκοπό της έχει σαν άλλος Φαρισαίος να κατακρίνει τον πλησίον και να δικαιώσει τον εαυτό του.Ακόμη και αν μετέχω σε συζήτηση κατάκρισης ζημιώνω την ψυχή μου.Δεν υπάρχει χειρότερο αμάρτημα που καταδικάζει ο Θεός, γι’αυτό όρισε::»μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε»και « εν ω μέτρω κρίνετε κριθήσεσθε».Η κατάκριση είναι θανάσιμο αμάρτημα όπως και η καταλαλιά,το να λέω δηλαδή για κάποιον αυτός είπε ψέμματα, θύμωσε αμάρτησε κλπ.Τα δύο αυτά πάθη αποξενώνουν τον άνθρωπο από τη Χάρη και το έλεος του Θεού,αχρηστεύουν κάθε κόπο και άσκηση.»Όποιος αποφεύγει να κρίνει τον άλλον νίκησε φάλαγγα δαιμόνων.¨Οποιος δεν κατηγορεί τους άλλους έχει θησαυρό ακίνδυνο,αυτός ξέφυγε την αδελφοκτονία,αυτός θα κατοικήσει μαζί με τους αγγέλους,αυτου το στόμα θα ευωδιάζει από τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος.Αν θέλεις να γλυτώσεις από την κόλαση ,ποτέ κανένα μην κατακρίνεις.»
«ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων .Αμήν» στο τέλος αυτής της ευχής ας δοξολογήσουμε τον Θεό,ας ευχαριστήσουμε και ας προσκυνήσουμε τον Δεσπότη Χριστό και ας τον παρακαλέσουμε να μας χαρίζει πλούσιο το έλεός Του.